Үтергәнче... “ярату”

Ир-хатын мөнәсәбәтләре дәүләт дәрәҗәсендәге сер булып саналган. Араларына керү турында әйткән дә юк. Тик хәзер бары да башкача. Гаиләдәге хатын-кызның хәлен күрше-күлән, туган-тумача гына түгел, хәтта җитәкчеләр дә белеп тора. Шунсыз булмый, диләр.

Әниләр көне уңаеннан, Та­тарстан Дәүләт Советында ха­тын-кыз депутатларның "Мәр­хәмәт" оешмасында узган "түгә­рәк өстәл"дә хатын-кызны ничек бәхетле итү турында сөй­ләш­теләр. Нәрсә ул бәхет? Җәм­гыятьтә хатын-кызның роле арт­ты, дип соңгы арада еш сөй­либез. Гүзәл затлар тормыш алып барырга өйрәнде, хәтта кайбер гаиләдә туендыручыга да әйләнде. Алар үзен яклый аламы соң? Татарстанда Кеше хо­кук­лары буенча вәкаләтле вәкил Сәрия Сабурская куркы­ныч сан­нар китерде: гаиләдә ки­леп чык­кан гаугалы хәлләр ар­касында, быел Татарстанда 156 хатын-кызның гомере өзелгән. Үзлә­ренә карата түзеп булмас­лык мөнәсәбәттән зарланып, 4 мең 888 гүзәл зат хокук сак­чыларына мөрәҗәгать иткән. Аларга ка­рата 2 мең 146 җинаять кы­лын­ганы ачыкланган.

Бу әле - рәсми саннар гына. "Хатын-кыз күп кенә очракта гаиләдәге хәлләрне яшерә. Бу хәл - хокукларның бозылуы ди­гән сүз. Әйбәт яшәмәгәч, җи­наять­ләр дә була, балалар да ту­мый, гаиләләр дә таркала. "Гаи­ләдәге күңелсез хәлләрдән ха­тын-кыз­ны яклый торган ае­рым закон кирәк, - ди С. Са­бу­р­ская. - Ирләре кыйнаган, җә­берләгән хатын-кызлар бу хак­та дәшми кала. Сораш­ты­ру­лардан күрен­гәнчә, җәбер­ләнүчеләрнең 36 проценты гына хокук саклау­чыларга мө­рәҗәгать итә". Бел­гечләр әй­түенчә, шешне яшереп кал­дырырга ярамый. "Мәр­хәмәт" төркемендәге де­пу­тат­лар хатын-кызларга курыкмаска, үзләрен якларга өй­рәнергә куша. Алар, өйдә түзеп ятмаска, бу хакта тиешле органнарга әйтергә кирәк, диләр. Тик полициядән кайт­кач, өйдә буран ничә көнгә тынар?

Белем һәм тәрбия җитми

Узган ел белән чагыштырганда, республикада гаилә коручылар кими, ә аерылышучылар, киресен­ч­ә, арта. Депутатлар, аерылу шартларын кырысландырырга кирәк, диләр. "Әгәр республикада аерылышырга килгән кешеләр белән гаилә психологлары эшләсә, гаи­ләләр азрак таркалыр иде. Күп оч­ракта гаиләләр суд аша аерылыша. Бу хакта соңыннан гына беләбез. Безгә бергәләп эшләргә кирәк", - ди Татарстанның ЗАГС идарәсе җитәкчесе Альбина Шәвәлиева. Дәүләт Советы депутаты Татьяна Воропаеваның да фикере игътибарны җәлеп итә. "Аерылышырга җыенган парлар бер түгел, өч ай уйлансын. Инде аерылышалар икән, ике ел узмыйча, яңа гаилә кора алмасын. Әнә шундый кагыйдә кертергә кирәк", - ди ул.

Әмма аерылышыр хәлгә җит­кән гаиләне гаризасын кабул итми тору гына бәхетле итәрме? Депутатлар, тәрбия һәм белем җитми, диләр. Мәктәпләрдә өл­кән сыйныфларда гаилә кыйм­мәтләре турында өйрәтсәләр, бәлки, хәлләр уңай якка үзгәрер иде. Юкса, ир-егетләр дә, хатын-кызлар да үз бурычларын белеп бетерми. Утырышта рәсми рәвештә теркәлмичә генә яшәгән гаиләләр турында сүз чыкты. Андый парларның киләчәге бармы? Бу хакта статистика мәгъ­лүматлары юк. Әмма законлы ни­кахның җаваплылыкны арттыруын да кире кагып булмый. Бел­гечләр дин әһелләренә ЗАГС­тан белешмә алып килгән очракта гына яшьләргә никах укырга киңәш итә.

Сәламәтлек саклау министры урынбасары Сергей Осипов бел­дергәнчә, бала табучылар елдан-ел арта. "Республиканың демографик хәле яхшырып бара. Әмма шул ук вакытта абортлар саны да кимеми. Елына 19 меңнән артык бала якты дөньяга килә алмый кала. Баласын табарга те­ләмәүчеләр, акча юк, баланы үстерер өчен мөмкин­лек­ләребез җитми, дип җавап бирә икән. Бу хакта гаилә психологлары хәбәр итә. Күп очракта яшь ханым­нарның иртәгәсе көненә ышанычы юк. Шуңа күрә алар бала табудан баш тарта", - ди ул.

Үз балаңнан акча яшерү

Республикада законлы әтилә­ре булып та, алимент акчасын ала алмаган балалар җитәрлек. Әти­ләренең балаларына булган бурычы 3 миллиард сумнан артып китә. "Түләмәгәч, гаилә мо­х­таҗлыкта яши. Бу бала яшьтәш­ләре кебек йөзү түгәрәгенә дә, футболга да йөри алмый. Ирләре алимент түләмәгән гаиләдә хатын-кыз­лар­ның матди хәле тотрыклы түгел. Ә бит балаларны ашатасы-эчертәсе бар. Мохтаҗ­лыкта үскән бала җинаять юлына басарга да күп сорамый. Кайбер гаиләдә бурыч меңнәр белән исәпләнсә, кайбер­ләрендә миллион сумга да җитә. Әгәр гариза бар икән, вакытында акчасын түләмәгәннәрне иреген­нән дә мәхрүм итәбез", - ди Татарстан Прокуратурасының яшьләр һәм балигъ булмаганнарга кагылышлы законнарның үтәлешен кү­зәтү бүлеге җитәкчесе Азат Хө­сәенов. Тик штраф яки төрмә белән генә ирләрдән әти кеше ясап булмау да - хак.

Балалары әнә шул әти­ләреннән үрнәк ала. Татарс­танның "Әтиләр советы" җитә­к­чесе, ТР Премьер-министры урынбасары Васыйл Шәйхразиев та шулай ди. "Бала өенә куркып кайтырга тиеш түгел. Каеш белән тәрбияләргә ярамый. Бер хәл искә төште. Бер ир хатынын гел җәберли икән. Теге хатын яр буена килә дә, суның теге ягына йөзеп чыгып кача. Ире йөзә белми. Менә шулай итеп тә яшәү­челәр бар. Әмма хатын-кыз бәхетле булырга тиеш. Оҗмах - әниләрнең аяк астында, без аларны күтәреп йөрергә тиеш", - ди ул.

("Ватаным Татарстан", /№ 176, 25.11.2016/)

Гөлгенә Шиһапова.

http://www.vatantat.ru/index.php?pg=2641