Олы Шыңар авы­лы­ның иң өлкән кешесе Асия Ша­һиева: «Әтием амәнәте күңелемнән китмәде»

Асия әби­нең гыйбрәтле дә, сынаулы да, мәгънәле дә булган тормышы үзе әйткәнчә, китап битләренә сыймаслык.

Таныклыгында туган көне 1927 елның 15 сентябре дип язылган булса да, Асия апа 1926 елның февраль аенда ук дөньяга килгән. Теләчедә ЗАГС бинасы янгач, туу ту­рындагы таныклыкны клуб­та яңаны бирәләр. Аның яшьтәшләренең ба­ры­сы­ның да документларында ту­­ган еллары бер елга кичек­те­релеп языла.

Нәни чагыннан ук тормыш каршылыклары белән очрашырга туры килгән Асия әби сентябрь аенда 95 яшен тутырган. Кызга әти­се сугышка киткәндә 14 яшь тә тулмаган була әле.

"Әтидән алты бала калдык. Иң зурысы мин, дүрт сеңлем, бер энем бар. Әтиемне Кече Шыңар зиратына кадәр озата бардык. «Алты балам кала, берәүнең алты каз бибие дә юк», – дип әтинең елап китүе бүген дә күз алдымда тора. Шунда миңа әти: “Кызым, син иң зурысы, шушы туры юлдан тайпылма, әгәр син тайпылсаң, синнән кече туганнарың барысы да юлны ташларлар. Әниеңнең сүзен тыңла, мин кайтырмын, әнә артымнан олау белән ашлык килә”, – диеп юлга кузгалды. Смоленск өлкәсендә сугышка керүе, тагын команда көтеп торулары турында бер хаты гына килде. Әтиемнең шушы амәнәтен гомерем буе саклап яшә­дем, читкә тайпылмадым”, – дип сөйли Асия апа.

Бри­гадир булып эшләгән әти­ләре Галимулла абыйга ба­лаларын башка күрергә насыйп булмый. Асия апа кечкенәдән тормыш авыр­лык­ларына би­­­решмичә, ке­че туганнарына үрнәк булып үсә. Бер-бер арт­лы ки­чергән авырлыклар аны сындырмый, киресенчә, чы­ныктыра гына. Газаплары күңеленә тирән уелгангадыр, сугыш елларының һәр көнен хәтерли ул.

"Биш сый­ныф кына укып калдым. 14 яшемнән колхозда эшли башладым, пар ат җигеп сукага йөрдем. Ашарга юк, чабата сатып алу өчен төннәр буе шәл бәйлибез. Әниебез бик уңган, тырыш кеше булды. Ул йон җегерләп торды, без – кызлар, шәл бәйли идек. Шул яшьтән урман кисәргә, вагон төяргә, юл салу өчен җир казырга, башка районга уракка йөрдек. 1942 елда Юдинода 1 ай да 20 көн бер дә кайтмыйча урман кисүдә булдык. Ике атка төялеп бардык, ике ипи, ике чиләк бәрәңгебез бар иде. Бәрәңге барып җиткәнче өше­де, ипине яңартып аша­дык. Аннан бетеренеп, чир­ләп кайттык. Яшел Үзәндә юл салуның авырлыгы да бәгырьләргә тиде. 1945 елда Киров өлкәсенә торф чыгарырга җибәрделәр. Эш бик авыр. Баракта яшибез, андагы кандала, бет, тараканның чуты юк. Көненә 400 грамм ипи, 2 тапкыр аш бирәләр иде. Бер ашны гел сатып бара идем. Өйдә әниемә бик авыр, миннән башка биш бала бар. Әтидән 7 айлык булып калган энебез 1 яшьтә 7 айлык чагында кызамыктан үлде. Авырлыкка түзә алмыйча, качарга уйлаган чаклар да булды. Әмма әтиемнең амәнәтен боза алмадым, ул сүзләр бер дә күңелдән кит­мәде", – дип сөйли Асия апа.

Сугыш бетү хәбәрен дә Ки­ровта ишетәләр. Аннан кайт­кач колхозда сарыклар ка­рый, ферма мөдире булып эш­ли. 1949 елда авылдашы, су­гыштан исән-сау кайткан Иб­раһим Вәлиев белән гаилә ко­ралар. Җиде ай яшәгәч, алар ерак Уралга, Кизел шәһәренә барып урнашалар. Гаилә башлыгы Ленин шахтасында, Асия апа тимер юлда эшли. Бер-бер артлы ике уллары, бер кызлары туа. Үз куллары белән йорт җит­кереп, тормышларына сөе­неп яшәгәндә гаиләгә зур сынау килә.

"Ирем эштән кайтканчы тиз генә дип кибеткә киттем. Балалар үзләре генә калды. 45 градусс чатнама суык көн иде, 7, 5 яшьлек улларым 1 яшь тә 8 айлык кызыбыз Гөлсинәне ләгәнгә утыртып чана шуарга алып чыкканнар. Мин кайтканда күзләре йомылып, хәлсезләнеп ята иде, балакаем. Күршедәге белә торган карчык, табибларга алып йөрмәгез, юлда үлә, диде. Төнлә балам дөнья куйды. Ике яклы үпкә ялкынсынуы дип әйттеләр. Ваемсызлыгымнан дип гомер буе үземне битәрләдем", – дип бүген дә әрнеп сөйли Асия апа.

Ибраһим абый шушы хәсрәттән тәмам бетерешә, башкача монда яшәп кала алмый. Берничә ай хастаханә юлын таптаганнан соң, алар 1957 елда Ташкент шәһәренә күченәләр. Биредә дә яңа­баштан тормышны торгызалар, тагын бер уллары Илдар, кызлары Гөлүсә туа. Тик кайгы тагын аларның ишеген шакый: 18 яшьлек уллары Илдар авырып бакыйлыкка күчә.

1989 елда 65 яшендә Ибраһим абый кисәк кенә үлә. Ташкентта 35 ел яшәгәннән соң 1990 елда Асия апа улы гаиләсе белән туган якларына Кече Шыңарга кайтып китәргә мәҗбүр була. Бераздан Олы Шыңарда ялгызы яшәүче Вәлиәхмәт Шаһиев белән тормышларын бергә бәйлиләр. Әмма Вәлиәхмәт абый белән ярты ел гына яшәп калалар, бабай авырып вафат була. Бүген Асия апа исән-сау булган бердәнбер баласы – кызы Гөлүсә гаиләсе белән яши. Әнисе ялгызы калгач, Гөлүсә ханым ире Әнвәр белән Ташкент шәһәреннән күченеп кайткан.

«Дүрт баламны җир куенына салдым. Башымны ташка орыр вакытлар күп булса да, сабыр иттем, кулыма китап алып, Коръән аятьләре укыдым. Габдулла Тукай да бер шигырендә: “Шундый бер аять укыдым, җиңеләеп китте тормышым”, – дип язган бит. Мин дә җиңеллекне диннән, Аллаһ юлыннан эзләдем. Бү­ген дә биш вакыт намазымны укыйм. «Динле кеше – көнле кеше», – диләр бит. Изге китапны кулымнан төшермим», – ди ул.

Асия әбигә күзләр тимәсен, зиһене яхшы, гомер юлының һәр мизгелен бүгенгедәй хә­терли, күзлексез укый, кы­зының авыр эшләр эшләт­мә­гәненә дә кыенсына. «Кияү­гә чыккан көнемнән йорт сала башлаган идем. Һәр урнашкан җирдә нигез тер­кездек. Инде 95 яшемдә дә һаман төзелеш бара», – ди ул. Инде Олы Шыңарда яши башлаганына да 30 елдан артык гомер узган. Бүген дә йорт-җирләрен ны­гыту, матурайту белән мәш­гульләр. Картлык көнен туган җирендә үткәрергә насыйп булганына шөкер итә ул.

95 яшьлек әбекәйнең һәр әйт­кән сүзе алтын киңәш булып яңгырый: «Һәр авырлыкка сабыр итә белергә кирәк. Пәйгамбәрләребез дә зур сынаулар аша узган. Мин алай ук күрмәгән әле. Үземне шулай дип юатам. Авырлыкны эш белән җиңәргә кирәк. Эш үзе дәва. Татарстаныбыздагы тормышны җир­дәге җәннәт дияр идем. Дөньяларыбыз гы­на имин булсын”, – дип дога кыла Акъәби.