35 кешенең берсендә яман шеш. Чирләмәү бездән генә торамы?

Очрашуның башында төрле әгъзаларда яман чир­нең ни сәбәпле килеп чыгуын ачыкларга ярдәм иткән фильм күрсәттеләр. Болар – аз хәрәкәтләнү, дөрес тукланмау, тәмәке тарту, исерткеч эчемлекләрне күп эчү, кояш нуры астында озак йөрү, стресслар. Аларның зыяны хакында еш ишетәбез, ләкин аңа карап яшәешебез үзгәр­ми. Хәер, чирне булдырмый калу бездән генә торамы икән? Бу сорауны гади кеше генә түгел, табиблар да үз-үзенә бирә һәм һәр ике як та, юк, мин генә моны үзгәртә алмыйм, ди. Министр фике­ренчә, аңа каршы бергәләп көрәшкәндә генә ниндидер нәтиҗәләр күренәчәк.

Ә бүгенгә ничек? Ел саен 16 мең кешедә яман шеш табыла. Узган ел шу­ның аркасында үлем-җитем 4 процентка арткан. Алдагы ел белән чагыштырганда  269 кешене күбрәк югалтканбыз. Марат Садыйков тагын бер статистика китерде: чир 30 процент очракта соңга калып, өченче, дүртенче ста­дия­дә генә ачыклана. Күп­леге буенча беренче урында – тире яман шеше, икенче баскычта – юан эчәк, өченчедә – күкрәк бизе яман шеше. Рес­публика онкология клиник дис­пансеры бел­геч­ләрендә яман шеш белән авыручы 110 меңгә якын хаста исәптә тора. Татарстанда яшәүче һәр 35 нче кешегә онкология диаг­нозы куелган. Үлем-җитем­нәр, беренче чиратта, йөрәк-кан тамырлары системасы авырулары аркасында килеп чыкса, икенче урында – яман шеш чирләре.

Быелдан хезмәткә ярак­лы яшьтәгеләргә игътибарны кө­чәйтү җәһәтеннән ил­күләм проект эшли башлаган. Рес­публикадагы яңалык­ларга кил­сәк, Әлмәттә яман шеш авыруларын дәвалау өчен радиология комплексы тө­зелә. Анда шул төбәккә якын районнарның халкы дә­ва­ланачак. Чаллыда рес­публика онкология диспансеры фи­лиалы булдырылачак. Яман шеш белән авыручы балаларны хәзергә Рес­публика балалар клиник хас­таханә­се­нең онкогематология бүле­гендә дәвалый­лар. Тик ул мәйдан гына җитәрлек түгел, шуңа күрә быел балалар өчен онкология, гематология һәм хирургия үзәге бинасы төзелә башлый. Респуб­лика яман шеш авырулары клиник диспансерына яңа җиһазлар алыначак, шунда ук төрле тикшеренүләр үт­кәрү өчен мөмкинлекләр артачак. Онкология белән авыручыларны да яхшы хәбәр көтә, дарулар белән тәэмин итү, химия дәвасы  өчен быел казна акчасы күбрәк бү­лен­гән. 

Ә гади кеше нишли ала соң? Белгечләр, чир алданрак табылсын өчен, диспансеризация тикшеренүе узарга чакыра. 2018 елда 1,5 мең очрак  шундый тикшеренүләр узганда ачыкланган. 70 проценты – башлангыч стадиядә. “Яман шешнең алданрак бе­ленүе аның аркасында бер ел эчендә үлем-җитемне 26 процентка  киметте, 5 ел һәм аннан да озаграк яшәүчеләр санын 58 процентка җит­керде”, – ди министр. Казан дәүләт медицина академиясе ректоры Рөстәм Хәсәнов фике­рен­чә, авырый башлагач, табибка баралар, ә тикшеренү өчен авырганны көтеп тормаска кирәк. Кан ки­лү, кан төкерү, беленеп торган шешләр исә чирнең инде азуы турында искәртә. Шунда министр 2018 елда кайсы жур­налистның дис­пансеризация тик­шере­нүе узуы бе­лән кызыксынды, андыйлар аз иде. Белгечләр, ярар, яшь­ләре туры килмә­гәндер, дип тынычланды. Тик әңгәмә тә­мам­ланмады, журналистлар арасыннан мондый сорау яңгырады: “Төрле оешмаларда диспансеризация тик­ше­ренүе үткәрүегез турында беләбез. Һөнәрләр буенча да аерым тикшермисезме? Әйтик, укытучыларны – аерым, журналистлар ише ка­ләм әһелләрен үзлә­рен генә? Күп кенә чирләрнең стресс ар­касында килеп чыгуын бе­ләбез. Алар­ның тормышында да андый күре­нешләр аз түгел”. Марат Наил улыннан: “Диспансеризация буенча андый бүле­неш юк. Укытучыларны республика про­грам­масы буенча ел саен тикше­рә­без. Иҗат кешеләре өчен дә программа кирәк дигән тәкъ­дим булса, без каршы түгел, аны эшләячәкбез”, – дигән җавап ишеттек.

Диспансеризация тикше­ренүе уздыру өчен урыннарда белгечләрнең булуы да бик мөһим. Күптән түгел генә узган ел йомгаклары коллегия утырышында министр чыгышыннан кайбер районнарда табиблар белән тәэмин ителеш 45-50 процент кына икәнен ишеттек. Бу да тик­шеренү эшенең нәтиҗәле­леген киметмәсме һәм “тамга” өчен генә эшләүгә юл куймасмы? Яңа ачылган фельд­шер-акушерлык пункт­ларын медицина җиһазлары белән тәэмин итү каралганмы? Без­нең әлеге сорауларыбызга министрның җа­вабы мондый булды:

– Фельдшер-акушерлык пунктлары 2017 елдан үзәк хастаханәләр белән телемедицина буенча тоташтырылган. Быел Питрәч, Саба районнарында шундый яңа­лык­лар кертелә: авыл кешесе медпунктта  электрокардиограмма үтә, кан, бәвел анализы тапшыра ала. Анализлар районга җибә­релә һәм андагы белгечләр тиз арада нәтиҗә чыгара. Ке­шегә мо­ның өчен районга барып йө­рер­гә ки­рәкми. Киләчәктә әлеге тәҗ­рибә башка районнарда да җәел­дере­ләчәк. Диспансеризация тик­шере­нүе, шә­һәр­дә­ме, райондамы, сыйфатлы үтәр­гә тиеш. Табибның бурычы – кечкенә генә шик табылса да, пациентны онко­дис­пансерга җи­бәрү. Юллама биргәч тә, шуның белән эше бетми. Яман шеш бармы, юкмы икәнлеге хакындагы ахыргы нәтиҗә билгеле булганчы, кешене күздән ычкындырмаячак ул. Сәла­мәтлек сак­лау министрлыгы яман шеш табылган һәр очракны аерым тикшерә. Кеше кайчан диспансеризация үткән, аны кем караган, нинди тикше­ренүләр оештырганнар. Бө­тен чылбырны җен­текләп өй­рәнәбез. Беркем дә җа­ваптан качып котыла алмый.

Фото: http://vatantat.ru

http://vatantat.ru