Банкирларга – матәм маршы

Тагын бер мөһим үзгә як: ни хикмәттер, Мәскәү планнарының 90 проценты җимерелеп төш­кән­дә, безнең фаразлар якынча 90 процентка тормышка аша. 2016 елның 20 декабрендә менә мондый бер җөмлә язганбыз: “Го­мумән, Россияне тулы масштаблы банк кризисыннан күп булса ел ярым-ике ел вакыт аерып тора”. Ул җөмләне язганда, без кулга калькулятор тотып исәпләп тә тормадык, болай, кара акыл белән генә санадык. Җөмлә ташка басылганга нәкъ ел ярым вакыт үтеп киткән. Банклар әле исән кебек, әмма аларны яши дип тә әйтеп булмый. Чынлыкта илдә масштаб­лы банк кризисы башланды һәм бара инде, тик аны безнең күзгә күрсәтмәскә тырышалар. Банкирлар хисапларында алдаша, юк активларны бар итеп күрсәтә һәм тавыш чыгармыйча гына бюджетны “имәләр”.

Без санамасак, санаучылар бар. Йөзләгән аналитигы куәтле компьютерлар алдына утырып исәпләгән Аналитик кредит агент­лыгы дигән оешма көн күрә. Менә шул агентлык 13 июнь көн­не Россия банкларының хәлен тасвирлаган доклад игълан итте. Доклад нәтиҗәләре банклар өчен үтергеч, аналитиклар аларга матәм көе уйный. Алар әйтә: дәү­ләт ярдәменнән башка банклар­ның савыгуы мөм­кин түгел, һәр биш банкның берсе генә табыш ала. Рибачы оеш­маларның исә өчтән икесе читтән акча белән коендырулар хисабына гына яши, донор ярдәменнән башка алар мәетләр инде.

Аналитиклар бәяләвенчә, активлары бөтен банк системасы­ның 89 процентын тәшкил иткән иң эре банклар табыш аласы урынга акча югалта. “Открытие”, “Бинбанк”, “Промсвязьбанк” ди­гән өч гигант хәсрәт кредит оешмасын саклап калу өчен генә Үзәк банк 2,62 триллион сум акча сарыф иткән. Якындагы арада банк­ларга тиз генә тагын 500 миллиард сум акча кирәк буласы икән. Югалтуларның төп сәбәбе: бизнес алган кредитларын түләми. Төзелеш оешмалары, күчемсез милек белән эш йөртүче эш­мә­кәрләр алган акчаларын инде кайтарып бирә алмыйлар. Санк­цияләр көчәйгән саен, икъти­сад­ның тыны кысыла, һәм аның банкирларга проценты белән акча кайтарып бирергә хәленнән килми.

Аннан соң инде “дөнья кризисы” дигән афәт тә якында гына. АКШ икътисады зур тузан суырткыч кебек үсеп килүче илләр базарындагы долларларны үзенә суыра. Без аны Россиядә, нефть бәясе үсүгә карамастан, сумның очсызлануы рәвешендә үз җил­кәбездә татыйбыз. Табыш алудан өмет өзгән банк хуҗалары (хөр­мәтле олигархлар) инде үз банк­ларына акча тотарга теләми икән, кредит оешмаларына төп финанс ярдәме күрсәтү дәүләт җилкәсенә калган.

Стоп, шушы урында туктыйк та сорыйк: дәүләт акчаны каян ала? Акчасы алай банкларны триллионнар белән коендырырлык күп булгач, ник ул фәкыйрь халыкны кайгыртмый, ник пенсионерлар авызыннан тартып алырга дәрт­ләнеп тора, ник галимнәрне, табиб­ларны ач паекта утырта? Ник авыл кешесе сауган сөтнең акчасын түләмичә тартып алалар? Ник заманча технологияләр белән коралланган завод һәм фабрикалар төзелми? Сорауларга мәрхүмә Маргарет Тэтчер сүзләре белән җавап бирик: “Бернинди җәмәгать (хөкүмәт) акчалары да юк, салым түләүчеләрнең акчалары гына бар”. Салым түләүчеләр – шул сыер савучылар, табиблар,  галим­нәр, завод эшчеләре бит инде алар. Хәтта пенсионерлар да.

Кибеттән сатып алынган ипидә күпме салым бар икәнен белә­сезме? Он бәясе ипидәге салым өлеше белән чагыштырганда пүч­тәк кенә. Шулай булгач, соңгы тиеннәренә кистереп чирек ипи сатып алучы фәкыйрь пенсионер да, хәтта иң актык урам сукбае – бомж да салым түләүдән котыла алмый. Менә шулай итеп тиенләп-бөртекләп җыелган салымны банк­ларга донор каны итеп сала ил хөкүмәте. Акча җитми башласа, бәяләрне табада кыздырылган борчак кебек бер сикертеп ала, алай гына да булып җитмәсә, өстәмә салымнар уйлап чыгара.

Банклар да, олигархик капитал да менә шул акчага яши. Без бер тапкыр әйттек инде: бүгенге хө­күмәт – олигархларны һәм банкирларны социаль яктан яклау оешмасы ул. Шуңа күрә бензин бәясе күтәрелгәнгә аптырамыйк, безгә иң кирәкле импорт товарларга өсте-өстенә пошлина салуларга да түзик. Иң мөһиме: банк­ларны саклыйсы бар. Халыкның җелеген суырып-суырып та, банк­ларын саклый алмаган олигархлар да бар. Алары соңгы акчаларны урлап бетерәләр дә томанлы Альбионга сәяси качкын статусы алырга качалар. Калган гомерлә­ренә урланган бер-ике миллиард доллар ватандаш салым түләүче­ләр акчасы җитәр дип уйлыйлар.

Аналитик кредит агентлыгы ясаган доклад безнең фаразлар­ның инде тормышка ашуын сөйли. Әле тагын алты ай вакыт бар. Ул чор эчендә әле тагын күпме банкир үзенә Англиядә сәяси сыену урыны тапмас дисең.

Фото: https://pixabay.com | lukasbieri

http://www.vatantat.ru