Өмет акланырга охшамаган

Мин туган телебез, мил­ләтебез өчен шушы хәлиткеч чорда Татарстанның Мәга­риф министрлыгы мәктәп директорларына, ата-аналарга телебезне саклап калу максатыннан балаларына чын туган телләрен – татар телен өйрәтүләрен һәм шул телдә укытуларын таләп итеп гаризалар язарга ки­рәклеген аңлату эшен оештырырга күрсәтмә бирер­ләр дип уйлаган идем. Әмма бу өметем акланырга охшамаган. Кире­сенчә, матбугаттан һәм ышанычлы кешеләрдән килгән хәбәрләргә караганда, татар мәктәпләрендә инде берничә ел элек башланган урысча укытуга күчү күренешен быел да дәвам иттерергә җые­налар, төрле фәннәрдән татарча дәрес­лекләр урынына урысча дәреслекләр кайтаралар. Кайбер мәктәпләрдә исә татарча дәреслекләр була торып та, алардан файдаланмыйча, урысчаларын кулланалар икән.

Мондый хәлнең сәбәбе итеп, чыгарылыш имтихан­на­рының урысча тапшырылуын атыйлар. Монда күпмедер хаклык бар, әлбәттә. Ләкин бу, минемчә, төп сәбәп түгел.Чөнки хәзер барлык мәк­тәпләрдә дә урыс телен укытуга бик күп вакыт бирелә. Шулай булгач, унбер ел буена тырышып укыган кешегә дәүләт имтиханнарын урыс телендә дә уңышлы бирергә мөмкин. Элегрәк, татар мәк­тәпләрендә урыс телен хә­зергедән күпкә азрак өйрәнүгә карамастан, кабул итү имтиханнарын урысча биреп, конкурсларны узып, югары уку йортларында урысча уңышлы укып чыккан кешеләр күп. Минем үземә дә, заманында авылдагы татар мәктәбендә җиде сыйныфны тәмамлаганнан соң, Казан техникумнарының бер­сендә урысча укырга туры килгән иде.

Хәзерге вәзгыятьтә татар мәктәпләрендә урыс телен тагын да яхшырак, укучылар чыгарылыш имтиханнарын  югары уку йортына керерлек дәрәҗәдә бирерлек итеп өй­рәтергә тиешләр. Бердәм дәү­ләт имтиханнарын урысча тап­шыруны сылтау итеп, татар мәктәпләрендә урыс те­лендә  укытуга күчү – димәк, туган телне өйрәнүдән ваз кичү – гафу ителмәслек хата, милләтебезнең тамырына бал­­та чабу. Мәктәп җитәк­че­ләре, укытучылары укучы­лар­ның үзләренә дә, ата-ана­­ларына да үтемле итеп шуны аңлатсыннар: балаларны мәк­тәптә татарча укытмасалар, күп тә үтми, әдәби телебез юга­лачак, безнең мең­нәрчә еллык тарихлы, дәүләт­ле, мәгъ­­рифәтле, югары мә­дәниятле халкыбыз тиздән ал­дынгы милләт булып яшәү­дән туктаячак. Туган теленең, бай мәдәниятенең, милләте­нең юкка чыгуына юл куйган халыкны ничек дип атарга мөм­кин булачак?! Юк, моңа һич кенә дә юл куярга ярамый.

Аннан килеп, ата-аналар да, балалар һәм яшьләр дә шуңа төшенсеннәр: татар телен яхшы белү борынгы әдәбиятыбызны, мәдә­нияте­безне саклап калып,  алга җибәрү, үстерү мөмкинлеге бирәчәк. Ул гына да түгел: татар телен белү – дөньядагы дистәләрчә илләрдә яшәгән күп миллионлаган кардәш төрки халыклар белән аралашу, аңлашу чарасына ия булу дигән сүз. Мин, мәсәлән, Иранда булганда, андагы әзәрбай­җаннар белән, Кытайга баргач, уйгырлар бе­лән, Төркиядә төрекләр бе­лән аңлашып, дусларча аралашып йөрдем. Татар теленә охшаш төрки тел­ләрдә сөйлә­шүчеләрне башка күп дәү­ләтләрдә дә очратырга мөм­кин.

Бүген Татарстан җитәк­челәре алдында торган изге бурыч – бөтен көчне салып, республикабыздагы татар мәктәпләрен саклап калу, абруен күтәрү, аларның матди базасын ныгыту,  аларда укытуның сыйфатын яхшырту һәм заманча яңа мәктәпләр ачу. Бу юнәлештә беренче җитди адым итеп һәр район үзәгендә, Актаныштагы кебек, татарча укытыла торган алдынгы база мәктәпләре  ачу мәгъкуль булыр иде.

Татар мәктәпләрен сак­лап калу, җәелдерү һәм ныгыту максатыннан, хәзерге катлаулы вәзгыятьтә, ата-аналар теләге буенча, бәлки, математиканы, физиканы һәм башка кайбер төгәл фәннәрне урысча укытуга да риза булырга кирәктер. Ләкин гуманитар предметларны укыту һәм оештыру, тәрбия эшләре туган телдә булырга тиеш. Бу мәк­тәпләрнең дәрәҗәсен арт­тыру йөзеннән, аларда татар, урыс телләре белән бер­рәт­тән, инглиз телен дә иркен аралаша алырлык итеп укытырга кирәк.

Туган телебезне саклап калу өчен шартлар авырая барган хәзерге чорда татар теленең дәрәҗәсен күтәрүгә юнәлтелгән чараларның берсе – татарларда, бигрәк тә яшь буында, милли горурлык хисләрен тәрбияләү һәм ныгыту. Милләттәш­­­ләребез­нең туган телне өйрәнү те­ләген халкыбызның тарихи казанышларын, бөек шәхес­лә­ре­нең – дөнья күләмендә данлыклы галимнәренең, мә­дәният, әдәбият, сәнгать әһел­­­­ләренең, хәрби һәм хез­мәт батырларының күр­кәм гамәлләрен калку итеп күр­сәтү, пропагандалау аша кө­чәйтергә мөмкин һәм кирәк тә. Бу бурычны тормышка ашыру өчен, мәктәп­ләрдә мөмкинлекләр күп. Мондый максатка ирешүдә мәгълү­мат чараларының  – матбугат һәм радио-телеви­дениенең дә роле зур. Бу юнәлештә жур­налистларның иҗат көч­лә­рен­нән тагын да нәти­җәлерәк файдалану та­ләп ителә.

Бу язмада әйтергә теләгән төп фикер: телебезне саклау беренче чиратта үзебездән, ягъни халыктан, бигрәк тә укучыларның ата-анала­рын­нан, шулай ук хөкү­мәтебез җитәкчеләренең һәм мәга­риф хезмәткәрләренең, мәсь­әләнең үтә җитдилеген аң­лап, фидакарьләрчә эш итү­ләреннән тора.

Фото: http://www.vatantat.ru
http://www.vatantat.ru