Тагын балтырган турында

Әйтергә кирәк,  Мәскәү өлкәсендә чара күрә башлаганнар икән инде. Әгәр шәхси бакчада балтырган үссә, тиздән штраф түләтергә мөмкиннәр. Әлбәттә, бу әле – бары тик закон проекты һәм аны Мәскәү өлкәсендә генә кертергә җыеналар.   Татарстанда да бу проблеманы хәл итү турында Дәүләт Советы­ның Экология, табигатьтән файдалану, агросәнәгать һәм азык-төлек сәясәте комитеты утырышында сөйләшкәннәр. Тик халыкның ни дәрәҗәдә битараф икәнен чамаласаң, балтырганның зыяны турында  гел искә төшереп тору да артык булмастыр, мөгаен.  Нәр­сәсе белән куркыныч соң ул Сосновский балтырганы һәм ни өчен аңа мондый игътибар бирелә?

Узган гасырның 70нче елларында бу культураны СССР территориясендә махсус чәчеп үстергәннәр. Терлек азыгы буларак мондый зур, талымсыз үсемлек совет агра­­рийларының игътибарын җәлеп иткән. Әмма  нә­тиҗәсе уңай булмаган. Өстә­венә бу үсемлекнең кеше өчен куркыныч булганлыгы ачыкланган. Сосновский балтырганына кергән эфир майлары һәм кумарин тән ти­ресенә эләксә, пешкән җә­рәхәт калдырырга мөмкин. Иң кызыгы, бу җәрәхәтләр берничә көн­нән соң гына пәйда була. Һәм бары тик 3-6 айдан соң гына тире өстен­нән юкка чыгалар. Кайбер очракларда үсемлек нерв систе­ма­сының һәм йөрәк муску­лының эшчән­леген бозучы токсикологик агулануга да китерергә мөм­кин. Ә балтырган суы күз­ләргә эләккән очракта хәтта сукыраюга да китерә ала.

Россия галимнәре Сос­новский балтырганын Россия Федерациясендәге   иң куркыныч хайваннар һәм үсемлекләр исемлегенә керт­кән. Белгечләр әйтүенчә, бу чүп үләннең табигый дошманы булмаганлыктан, ул яңа биләмәләрне бик тиз яулап ала. Россиянең кайбер төбәк­ләрендә бу проблема белән инде берничә елдан бирле көрәшәләр. Әмма әлегә ниндидер саллы нәти­җәләргә ирешкәннәре генә юк. Татарстан Республикасына кил­гәндә исә 2015 елда Сосновский балтырганы үскән авыл хуҗалыгы җир­ләре 69,5 гектар булган, хәзер­ге вакытта бу сан 84 гектарга  җиткән. Чүп үләнне юк итәргә кирәк икәнлеге көн кебек ачык, әм­ма  кем һәм ничек көрәшергә тиеш? Бу сорауга җавап юк.  Закон буенча, бу – җирле үзи­дарә органнары бурычы. Әмма финанс мәсьәләсе хәл ителми торып, бу хакта уйлыйсы да юк.  Ә балтырганның фантастик яшәү сәләтен истә  тотсаң, аңа каршы  көрәш тиз арада һәм  даими рәвештә алып барылырга тиеш.

Шунысы куркыныч: күп кенә кеше бу ак чәчәкле, матур, биеклеге 2-3 метрга ка­дәр җиткән үсемлекнең куркыныч икәнлеген белми дә. Бигрәк тә кечкенә балалар мондый әкияти “зонтиклы урман”да уйнарга ярата. Рос­сиядә үлем очраклары да теркәлгән. Шуңа күрә балтырганга каршы көрәшү белән беррәттән халык арасында мәгълүмати эш тә алып бару бик мөһим.

Сосновский балтырганы белән “очрашкан” очракта, аның агулы йогынтысын киметү ысулларын белү яхшы булыр иде. Бе­ренчедән, тән тиресен сабынлы яки содалы су белән юарга кирәк. Икен­чедән, бал­тырган суы эләккән урын­нарга  пешкән­нән сөр­тә торган махсус крем сыларга. Өчен­чедән, тирене кояш нурларыннан яше­рергә. Дүртен­чедән, аллергия симп­том­нары булган очракта, антигистамин препаратларын кулланырга. Шулай да, кыска вакыт эчен­дә квалификацияле ярдәм алу өчен бел­гечләргә мөрә­җәгать итәр­­гә кирәк. 

Фото: https://pixabay.com | ramboldheiner

http://www.vatantat.ru