Кирәкмәс кешеләр. Яшьләргә ни җитми?
Хәзерге вакытта кемнедер нәрсә беләндер гаҗәпләндерү авыр. Мәгълүмат, шул исәптән “карасы”да шуның кадәр күп, кайберләрен баш мие аша үткәреп өлгерү дә мөмкин түгел хәтта. Әмма колакны ертып дигәндәй керә торган хәбәрләр дә булгалый. Әйтик, әле шушы көннәрдә генә телевизордан мондыйрак яңалык ишеттем: “Росстат” мәгълүматларына караганда, илдә 15тән 24 яшькә кадәрге 2 миллион егет-кыз бер кайда да укымый һәм эшләми...”
Яшьләрнең 15 проценты! Илнең социаль, икътисади, сәяси яктан мескенлеге билгесе генә түгел, киләчәктә җинаятьчелек, наркомания, каршылык хәрәкәте күренешләре үсүгә җирлек! Бөтен нәрсәдә торгынлык булуга җирлек...
Туксанынчы, 2000 нче елларда, бер-ике атна укыган булып, төрле “бизнеска ярдәм итү академияләре” дипломнарын 500 долларга сатып алган өч миллион эшсез “юрист”, “икътисадчы”, “бухгалтер”ның үзенә урын тапмыйча каңгырап йөргәнлеген яхшы хәтерлим. Барлы-юклы эшмәкәрләр, “челнок”лар һәм ягулык салу станцияләре хуҗаларының (эшмәкәрләрнең беренче буыны дип укы) әнә шундый “диплом”лы балалары, әлбәттә инде, беркемгә дә кирәкмәде. Әле ярый, ул чагында әти-әниләре ашатты-эчертте. Ә хәзер ата-аналары да бизнессыз калган икән, алар кайда бүген? Теге статистика мәгълүматларына кырыкмаса-кырык төрле нәчәлникнең персональ машиналарын “иярләгән” ике миллион шоферны (Россия бу яктан – дөнья күләмендә беренче урында) һәм тагын өч тиенлек файдасы да булмаган бер миллион “секюрити”ны өстик. Болары да – “артык кешеләр”. Бер ил өчен артык күп түгелме? Яшьләр сәясәте дә юк...
Шул ук вакытта, Россия Хезмәт һәм социаль яклау министрлыгы мәгълүматларына караганда, 2019 елда илдә карты-яше – җәмгысы 3,8 миллион кешенең эшсез калуы күздә тотыла. Аларны кая урнаштырасы? Бөтен җирдә дә диярлек асылда машина төзү һөнәренә ия булган квалификацияле эшчеләр таләп ителә. Хезмәт хакы – аена 20-25 мең сум. Әле тагын халыкны кызыктырмый торган сервис өлкәсе хезмәткәрләренә – сатучы, официант, барменнарга ихтыяҗ зур.
Хәер, артык кешеләр бездә генә түгел, башка илләрдә дә бар. Әнә Испаниядә урта һәм югары белемле яшьләрнең 50 проценты эшсез утыра. Италиядә, Греция, Португалиядә 25әр проценты эшсезлектән интегә. Казахстанның да яшьләрне эш белән тәэмин итү мәсьәләсендә мактанырлыгы юк. Аларда ни укымый, ни эшләми торган яшьләрнең саны бездәгегә караганда да күбрәк. Таҗикстан, Үзбәкстан һәм Кыргызстан турында инде әйткән дә юк: аларны иң аз түләнелә торган иң авыр төзелеш эшләрендә, транспорт һәм базарларда үзебез үк һәр көн саен күреп торабыз. Эшчеләр сайлау агентлыкларында: “Бу төзелешне “Таҗикстрой”га әйләндерәбез”, – дигән сүзләр дә ишетергә туры килә икән хәтта.
Килеп туган әнә шундый хәлләрдә дәүләтне гаепләп буламы? Була, әлбәттә. Тик бу урында кылт итеп, армиягә киткәнче, “Теплоконтроль” заводында токарь булып эшләвем искә төште әле. Мин эшләгән 29 нчы цехта кыру, бораулау, шомарту өчен, тагын әллә ниләр эшләү өчен иллеләп станок бар иде... Ә хәзер кырыкмаса-кырык төрле кырык станок урынына санлы программа белән идарә ителешле ике универсаль станок булса, шул җитә. Яисә станокларын санлы программа белән идарә ителешле заманча җиһазлар белән яңартуга берничә миллиард сумлык кредит юнәткән вертолет заводын алыйк. Анда элек 125 кеше станок артында басып торса, хәзер эшчеләр саны 25кә генә калган. 30 мең төрле деталь эшләп, завод ихтыяҗын күпкә тизрәк һәм сыйфатлырак тәэмин итә икән алар. Ә эшсез калган йөз станокчыны кая куярга – анысын белгән кеше юк.
Следите за самым важным и интересным в Telegram-каналеТатмедиа
Нет комментариев