Без җыймыйбыз, безгә киләләр

– Быелгы Олимпиада алдыннан ыгы-зыгы күп булды. Хәтта спортчыларның бару-бармавы да соң гына хәл ителде. Ме­дальгә өмет бар идеме?

 
– Яшерен-батырын түгел, Олим­­пия уеннарына омтылыш, өмет күптән бар иде. Чөнки Сочида ике кызыбыз катнашты. Күп­медер дәрәҗәдә тәҗрибә дә тупладык, бу эшнең тәмен белеп алдык. Көчле тренерлар да чакырдык. Пхенчханда ике медаль откан Андрей Ларьков соңгы ике елда күтәрелде. Аның Дөнья Кубогы ярышларында яхшы чыгыш ясаганын күрдек. Ул – команда кешесе. Команда өчен медальдән дә баш тартырга, җанын бирергә әзер кеше. Әнә шундый фидакарь спортчы. 50 чакрымлы марафон ярышында да күрдек без моны. Көчле хатын-кызлар да ки­рәк иде. Анастасия Доценко белән Наталья Жукова бар. Вологда спортчысы Анна Нечаевскаяга игътибар иттек. Җи­ңел булмаса да, аны Татарстанга кайтара һәм Олим­пиада ягына кузгалучы по­ездның соңгы вагонына утырта алдык. Россия җыелма командасына ул узган ел гына эләкте бит. Аңа да, безгә дә тырышырга туры килде. Бу бит бер көндә генә башкарыла торган эш түгел. Рос­сиянең Чаңгы спорты федерациясе президенты Елена Вяльбе белән киңәшләшеп эшлибез. Көч­ле тренерлар чакырдык. Ел саен берничә егет һәм кызны Россия җыелма командасына, кем әйтмешли, запас вагон итеп тагып куябыз. Төп составта булмагач, аларның чыгымнарын үзебезгә күтәрергә туры килә. Әмма алар анда тәҗрибә туплый, хаталарын төзәтәләр. Бу эштә вак-төяк юк. Елга өч-дүрт мәртәбә спортчылар һәм тренерларны бергә җыеп нәтиҗә ясыйбыз. Ачык итеп сөйләшкәндә, барысы да максатларын белеп тора.

 
Медаль мәсьәләсенә килгәндә, эстафета ярышларыннан медаль көттек. Мин моны бүген инде медаль алганга гына әйтмим. Нечаевскаяны дүртенче этапка кую башта үземә дә пычаксыз сую кебек тоелды. Көндәшләре кем бит әле! Ә ул яңа гына күтәрелә башлады. Әмма аның көннән-көн нәтиҗә­ләрен яхшыртканын күреп тордык. Димәк, тренеры Алексей Зорин аны дөрес әзерләгән. Ки­ле­шәм, быелгы Олимпиада беркемгә дә җиңел булмады. Миңа калса, Денис Спицов дүр­тен­че урынны алгач, яшь­ләрдә өмет уянды.  Алар читтән ярдәм бул­мая­чагын, бары­сының да үз кулларында икәнен аңлады. Баш тренер һәм чаңгы­чылар – башка кеше юк. Бер­дәм булып, нә­тиҗәгә иреш­теләр. 

– Бу җиңүләрдә Елена Вяль­бенең өлеше зур дип сөйлиләр. Сезнең фикерегез ничек?    

– Бик зур. Спортчыларга дәүләт органнары тарафыннан игътибар да җитеп бетмәде кебек тоелды. Вяльбегә исә бөтен спортчылар карап тора, аңа ышаналар. Ул да алар өчен янып яши, көрәшә. Башкача булдыра да алмый. Үзе дә шулай ди. Егетләргә-кызларга ярдәм итәр өчен, Кореягә делегация җы­еп барды. Без дә җибәрдек. Вяльбене мин легенда дип кабул итәм. Аның безгә карата җылы карашын аклап, алга барырга тырышабыз. Татарстанга ни өчен еш киләме? Спорт ягыннан, икътисад ягыннан булган республика без. Ул әйт­кәнне эшлибез. Кайдадыр алга китеш күрәбез икән, үзебездә чынга ашырырга тырышабыз. Башкарган эшебезне, кеч­кенә генә адымның зурга әверел­гәнен күреп тора. Тагын бер танылган чаңгычы Вячеслав Веденин да якын итә безне. Зәйдә үз трассасын булдырды. Аларның җылы мөнә­сәбәтеннән без дә файдаланырга тырышабыз.

– Анна Нечаевскаяны ничек итеп Татарстан спортчысы ясый алдыгыз?

– Аларның финанс ягыннан авыр чагы иде. Безгә исә лидер хатын-кыз кирәк булды. Чакырдык, мөм­кин­лекләр вәгъдә иттек. Во­логданың, әлбәттә, җибәрәсе кил­мәде. Билгеле булганча, Татарстан спортчылары берьюлы ике төбәк өчен чыгыш ясый алмый. Шартлар тәкъдим иткәч, ризалаштылар. Олимпия уеннары алдыннан көч­ле спортчыны алып кайту җиңел булмады. Ә медаль оту бе­лән, Вологдага шалтыратып, аларны да котладым. Ул бит – сездә үскән кыз, бу – сезнең дә уңыш дидем. Кү­ңелләре булды. Әле бит йөргән егете дә Татарстаннан. Яшермим, ул ягын да файдаландык. Кызга Кореядән кайткач, егетенең ничек итеп тәкъдим ясаганын бөтен ил күрде. Башта безнең белән киңәш­ләште. Әлбәт­тә, шулай эшләргә кирәк, дип рухландырып тордык. Бер зур гаилә кебек яшибез.

– Бүген сөендерсәләр дә, чемпионнар барыбер карьераларын тәмамларга мәҗбүр була. Алар артыннан килүчеләр бармы?

– Кукмарада, Ютазыда, Сарманда, Бөгелмәдә, Зәйдә, Казанда яхшы тренерлар бар. Бу эшкә чаңгы базалары төзелү дә ярдәм итә. Бу остазларга бүген генә түгел, киләчәктә яхшы нәтиҗәгә ирешерлек егетләр һәм кызлар эзләү максаты куелган. Безнең җыелма командада 60 кеше бар. Бер федерация дә команда белән ул кадәр кеше йөртми. Системага салып, аларның иң көчлеләрен сайлап алып үстерергә ниятлибез. Былтыр Татарстанның чаңгы тарихында беренче тапкыр Россия Кубогын откан идек. Быел да шуның өчен көрәшәбез. Татарстан Президенты үзебезнең спортчыларны үстерү бурычы куйды. Өметле яшьләр бар. Читкә киткәннәре дә, мондагы мөмкинлекләрне күреп, кире кайта. Идел буе физик культура һәм спорт академиясе бар. Кешегә бит белем дә кирәк. Чаңгысын да, акчасын да кызганмыйбыз, медицина ягыннан да ярдәм итәбез. Барысын да үзе хәл итә башласа, спортчының ярышырга вакыты да калмый. Россия күләмендә ярышырлык егет­ләр һәм кызлар бар. Һәрвакыт кабатлап торам: өметле яшьләрне теркәп барыгыз дим. Аларга бит хоккейдагы кебек күп чыгым ки­рәкми. Безгә килергә теләүчеләр бик күп. Көчле кеше барыбер яхшы җиргә бара. Татарстан җый­мый, Татарстанга килергә телиләр.

– Чаңгыда чабу җиңел спорт төре түгел. Ничек уйлыйсыз, бала-чага нәрсәгә ымсынып чаңгыга басарга тиеш?

– Ул гаиләдән килә. Әти-әниләренә ияреп йөриләр. Беренче җиңүләрдән соң күңелләре күтәрелә башлый. Кумирлары барлыкка килә, алардан үрнәк алалар. Бөтен спорт төрендә шулай. Ки­лешәм, җиңел спорт төре түгел. Гел шөгыльләнеп торырга кирәк. Алар шуның белән яши, без исә мөмкинлекләр тудырырга тырышабыз. Хөкүмәтебез дә булыша. Фатир мәсьәләләре хәл ителә. Эшләгән кешегә әҗере булырга тиеш. Республика җитәкчелеге яр­дәме белән төзелүче чаңгы ба­заларының да файдасы булыр дип өметләнәбез. Алар шәһәр-район­нардагы чаңгы федерацияләренең эшен киңәйтергә мөмкинлек бирә. Анда чаңгысы да, тренерга эш урыны да, килгән кешегә чәе дә бар. Чараларны да шунда уздырырга мөмкин. Әле менә балаларга ­мәктәптә чаңгы буенча күбрәк дәрес кертү өстендә эшлибез. Ул базаларның эшен җайга салырга кирәк. Оештырасы, финанс ягын кайгыртасы бар. Көн саен диярлек һәрбер районда нинди дә булса ярыш бара. Балаларны җәлеп итәсең, аннары алар гаиләләре белән шуа. Димәк, күбрәк кеше чаңгыга тартыла.

– Соңгы елларда биатлон ярышлары халыкның игътибарын җәлеп итсә дә, Пхенчханда медальсез калдык. Татарстанда ниләр эшләнә?

– Анысы да читтә калмый. Илдар Ногманов исемле егетебез бар. Урынбасарым Азат Мәҗитов – Россия биатлон берлеге советы әгъзасы. Эш башланды. Киләсе елда Россия күләмендәге ярышларда катнашырлык 15-20 кешебез булырга тиеш. Читтән яшьләр дә чакырырга туры киләчәк. Аларга карап, үзебезнекеләр тартылачак. Шушы системаны эшләтеп җибә­рергә ниятлибез.

– Чаңгыдан тыш, Олимпиа­даның башка ярышларын карый алдыгызмы?

– Татар кызы Алинә Заһи­тованың уңышына шатландым. Кайда гына туса да, үзебезнең татар кызы бит. Бу балага карата кем­неңдер ниндидер дәгъвасы бар икән, ул кеше йә спортны яратмый, йә аңламый. Ничек инде Россияне дөнья күләмендә таныткан алтын һәм көмеш откан кызны яратмый­сың? Андый кешеләрне тыңлап та тормыйм.

– Киләсе атнада ”Казан марафоны” ярышлары узачак. Әзер­лек ничек бара?

– Олимпия уеннарын карагач, халык тагын да берләште. Бу чарага танылган спортчыларны чакырдык. Аларның һәрберсе Казанны ярата. Халык аларны күреп калырга тиеш. Бу ”Казан марафоны”ның тарихы өчен дә кирәк. Татарстан чаңгычыларының уңышыннан соң аларның да безгә игътибары арта. Алар да безне таныта. Француз спортчыларын да көтәбез. 600дән артык кеше катнашыр дип уйлыйбыз.

– Секундларны, минутларны санап сөйлисез. Чаңгы спортына мондый мәхәббәт каян килә?

– Бу эш әле федерациягә килгәнче үк башланды. Ярышлар оештыра идек. Аннары Минтимер Шәрипович белән киңәшләшеп, федерацияне сорап алдым. Барыбыз да – чаңгыда үскән кешеләр. Мәктәптә шуа башладык. Әле дә хәтерлим: туганыбыз Рафис абый чаңгысын бүләк итте. Ботинкалы чаңгы авылда миндә генә иде. Аның белән әле дә бергә шуабыз. Кызганыч, еш чыгып булмый. Атнасына, күп дигәндә, бер-ике тапкыр. Бер чыкканда 10-15 чакрым әйләнеп кайтам.

Фото: tatar-inform.ru

http://www.vatantat.ru