Шмит (Шмидт) авы­лында очрашу (фотолар)

Узган шимбәдә XX га­сыр­ның алтмышынчы ел­ларында яшәүдән тук­таган Шмит (Шмидт) авы­лында туган һәм яшәгән кешеләрнең очрашуы булды. Саба мәдәният бүлеге хезмәткәре Хәниф Тимербаев зур әзерлек эшләре алып барып оештырган чарага Россиянең төрле төбәкләреннән кай­­тучылар да шактый иде. Катнашучыларның күп­­­че­леге - Иләбәрдә яшәүчеләр. Нигә дисәк, 1928 елның апрель ахы­рын­да шушы Иләбәр авыл­ыннан 14 хуҗалык ерак түгел урман буендагы җай­лы һәм уңдырышлы басудан үзләрендәге җан башына тиешле җир өле­шен бүлеп алып, авыл ху­җа­лыгы кооперациясе тө­зи. Анда йортлар саны ике дистәдән артып китә. Әмма хуҗалыкларны эреләндерү башлангач, авылның перспективасызлыгы ачык­лана. 1965 елда Шмит яшәү­дән туктый. Әмма шушы 40 ел чамасы вакыт эчендә авылда дөньяга килергә өлгергән балалар әле исән-саулар һәм аларга туган нигезләрендә очрашырга бер чакыру гына кирәк булган. Әл­финур Миңнебаева, мә­сәлән, ерак дип тормаган Түбән Тагилдан кайткан. Гомумән, Шмитта сатучы булып эшләгән һәм авылдан иң соңгы кеше булып күченгән Зиннәт Хәй­руллин гаиләсендә туган 5 баланың дүртесе хәзер чит җирләрдә гомер кичерә. "Әгәр Шмитта тормыш тукталмаса, болай таралышмаган булыр идек",- диде Әлфинур ханымның Новокузнецкидан кайткан энесе Зөфәр Хәйруллин көрсенеп.

Авыл бетә башлагач, өч яшьлек Рамилә Җама­ло­ваны исә әти-әнисе Иркут­скига алып чыгып киткән була. Шунда гомер иткән Рамилә Илгиз кызы да ара ерак дип тормаган, сеңлесе, оныклары белән юлга кузгалган. "Җиде ел кайтканым юк иде бу якка. Бик рәхмәт оештыручыларга. Авылыма гына түгел, балачагыма кайткан кебек булдым", - диде Рамилә ханым. Туган як җирсетә, һәрчак үзенә тарта бит ул. Шмит авылында балалар укыткан Маһирә апа Җамалованың кызы Венера һәм улы Илнур да, 40 ел себердә яшәгәннән соң, Иләбәргә, әни­ләре янына бө­тенләйгә күченеп кайтканнар. "Унике яшемә хәтле Шмитта үстем. Бик матур урын, урманыннан чәй кайнаган ара­да бер стакан җиләк җыеп чыгар, чикләвекне капчыклап киптерер идек. Сагындыра шул чаклар",- дип үткәннәрне искә алды Венера ханым.

"Авыл көне" күңелле, Шмитта туганнарның актив катнашында узды. Һәр нигездән бирнә җыю күренеше барысын да үткәннәргә алып китте, яше-карты мәйдан уртасында барган уеннарда катнашырга ашыкты. Аларның берсе дә бүләксез калмады. Казаннарда аш, мангалларда шашлык пеште, самаварда чәй кайнады, өлкәннәргә чатырда чәй табыны корылды. Киләчәктә "Шмит авылы зиратын киртәләп алуга ярдәм" дип язылган почта әрҗәсенә һәркем үз өлешен кертте. Авыллар юкка чыкса да, каберлекләр кала. Картадан сызып ташланса да, күңелләреннән беркайчан да сызылмаячак авылларының зират урынын билгеләп кую бурычы Шмитта туганнарны тагын да ныг­рак берләштерер әле.

Фәнил Мәүлетов.