Этеп кертеп булмаячак. Вузларда кабул итү чоры башланды

Кемнәр кирәк?

– Бүген урамда гына түгел, югары уку йортларында да кызу. БДИның төп этабы тәмамланды, өстәмә көннәрдә сыналучылар гына калды. Быел республика вузларында 18 мең 531 бюджет урыны бар. 1 курска барлыгы 40 меңләп студент кабул ителәчәк. Бу – узган елдагыдан 5 процентка артыграк. Соңгы өч елда инженер, техник, мәгълүматат техно­логияләре юнәлешләренә түләү­сез урыннар саны артты. Шулай ук сәясәт белгече, психологлар, физкультурачылар да 39 процентка күбрәк әзерләнә. Ә менә гуманитар фәннәр буенча шактый кыскартулар булды. Китап­ханә эше буенча – 49, тел гыйлеме, әдәбият белеме белгечләре – 41, юристлар – 37, архитектура буенча 31 процентка кимеде, – дип белдерде Татарстан мәгариф һәм фән министры Рафис Бор­һанов вузларга кабул итүгә багышланган брифингта.

 
Иң күп бюджет урыннары КФУда – 5 мең 392. Шулай ук КИТТУ – КХТИда (3 мең 812), КИТТУ – КАИда (1 мең 991) да хәлләр кызу булырга охшаган. Педагогик фән­нәргә (1 мең 733), химик тех­нологияләргә (1 мең 440), электр һәм җылылык энергетикасы юнә­лешенә (1 мең 389), информатика һәм хисаплау техникасына (1 мең 156), машина төзелеше (945) һ.б. юнәлешләргә урыннарны юмарт бүлгәннәр.

 
Быел вузларга укырга керү кагыйдәләре үзгәрмәде. Абиту­риент­ларның язмышын БДИ баллары хәл итәчәк. Олимпиада, спорт ярышларында җиңүчеләр­гә өстәмә баллар өстәлә. Шулай ук инвалидлар, ятимнәр, ГТО буенча алтын билге алганнарга өстенлек бирелә. Абитуриентлар доку­мент­ларын биш вузга өчәр юнә­леш буенча тапшыра ала.

КФУдагы яңа юнәлешләр арасында Азия һәм Африка иллә­ре­нең икътисады, халыкара икътисад, халыкара ягулык-энер­ге­тика куркынычсызлыгы, Азия һәм Африка илләренең телләре һәм әдә­бияты, халыкара журналистика: Якын һәм Урта Көнчыгыш пробле­масы кебек юнәлешләр дә бар. Казан дәүләт энергетика университеты җил энергетикасы буенча белгечләр әзерли башлаячак. Казан дәүләт архитектура-төзе­леш университетында торак-ком­му­наль хуҗалыгына кагылышлы бел­гечлек ачылачак. Һәр уку йорты ниндидер яңа белгеч­лекләр белән кызыктырырга җые­на.

Кеше сүзен сөйләмә...

Түбән Камада эчке киемнәрен салырга мәҗбүр булган кызны һәм Казанда бер мәктәптә ут булмау аркасында имтиханны күче­рүлә­рен исәпкә алмаганда, БДИ чагыштырмача тыныч узды. Ә ризасызлык белдерүчеләр юк түгел. Балалары, математикадан имтихан биремнәре катлаулы, дип әйткәч, кайбер әти-әниләр социаль челтәрдә имза җыя башлаган. “Биремнәр федераль программага туры китереп әзерләнә, – дип ачыклык кертте министр Борһа­нов. – Әти-әниләр балалары сөйләгәнне сөйли. Белмәгән сорау эләксә, программада юк, дия башлыйлар. Белсәләр, мактыйлар. Укыган кеше имтиханны яхшы бирә. Быел математика сынавы нәтиҗәләре узган елдагыдан өч баллга яхшырак”.

Шулай ук Казанда рус әдә­бия­ты һәм физика имтиханнары вакытында ут сүнү дә укучылар, әти-әниләрнең нервысын какшатырга өлгерде. Кичә алар бу сынауны кабат тапшырды. Хәзер инде, вузга документ бирергә соңга калмагаек, дип борчылалар. Ректорлар хафаланмаска киңәш итә. Документларны 26 июльгә кадәр кабул итәләр. Ә күрсәткеч­ләр аңа кадәр билгеле булачак.

Ришвәткә урын булмасмы?

Узган ел түбән баллы “целе­вик”­ларны кабул иткән Казан дәү­ләт медицина университеты күп­тән түгел тәнкыйть утына тотылган иде. Быел таләпләр катгыйланырмы? КДМУ ректоры Алек­сей Созинов әйтүенчә, “це­левик”лар исемлеген Сәламәтлек саклау министрлыгы җибәрә. “Без – аларны иң күп кабул итә торган вуз. Быел аларга барлык урыннарның 55 проценты бү­леп бирелде. Бу сан былтыргыдан 11 процентка ким­рәк. “Це­ле­вик”­ларны сайлап алу өчен махсус комиссия булдырылды. Бездә гомуми бәйге нәтиҗә­ләре белән максатчан кабул ителү­челәрнеке арасындагы аерма 1,5-2 балл иде”, – диде ректор.

КАИ ректоры Альберт Гыйльметдинов әйтүенчә, аларда бу аерманың хәтта 10 баллга җиткән чаклары да булган. “Завод, оешма директорлары вузларга бер­нәр­сәгә сәләтсез булган абитуриентларны тәкъдим итә иде. Математиканы яхшы белмәгән кешедән яхшы инженер әзерләп булмый. Предприятие җитәкче­ләре без­нең зарны ишетте. Хәзер аларның үзләренә дә укымаган белгечләр кирәк түгел, – ди ул. – Бүген “Мәга­риф турында”гы Законга үзгә­решләр кертү турында сүз бара. Студентлар, гомуми бәй­ге аша үтеп, 3-4нче курсларга  җиткәч, предприя­тиеләр үзләре­нә ки­рәкле белгеч­ләрне сайлый алачак. Шулай итеп, максатчан кабул итү максатчан әзерлеккә әй­ләнәчәк”.

КХТИ ректоры Сергей Юшко сүзләренә караганда, аларның вузы максатчан программа буенча сайлап алуның җаен тапкан. “Золотой набор” дигән программа булдырып, “целевик”ларны олимпиада нәтиҗәләре буенча сайлап ала башлаганнар. Быел бу алым тагын да уңышлырак файдаланылыр дип ышана ул.

Ә менә КФУ ректоры монда бернинди начарлык күрми. “Максатчан дигәндә кеше ниндидер тишек-тошыклар эзли башлый. Бу бит кадрлар кытлыгын киметү өчен эшләнә. Алар, укып бетергәч, оешмада өч ел эшләргә тиеш булачак. Әйтик, хокук, менеджмент өлкәсендә андый урыннар юк. Чөнки алар болай да күп. Педагог­лар яки башка белгечләргә кытлык булганда, аларның кайтып эшләве начармыни? – ди ул. – Мәскәү вузларында бу юнәлешкә кабул иткәндә аерым имтиханнар бил­гелиләр. Әмма бу тагын риш­вәт­челеккә юл ачарга мөмкин. “Це­левик”лар болай да аерым бәй­ге аша кабул ителә”.

Ник котыра бу бәяләр?

Югары уку йортларында тү­ләү­­ле бүлекләргә бәяләр елдан-ел кыйммәтләнә бара. Акчага аптырамаганнарның моңа исе китмәсә, гади халык өчен зур проблема бит бу. Авыл кешесенә елына 4-5 үгез суярга кирәк түгелме? Авыл укытучыларыннан: “Авыл балаларының бюджет урыннарына керергә – баллары, ә түләүлегә керергә акчасы җит­ми”, – дигән зарларны еш ише­тергә туры килә. Бәя артуның сә­бәбен министр, түләп уку бәясе федераль бюджеттан бер абитуриентны укыту өчен сарыф ител­гән акчадан ким була алмый, дип аңлатты.

Иң югары бәяләр – КФУда. Анда белем алуның уртача бәясе – 158 мең сум. КАИда – 155, медицина университетында – 149, КХТИда – 147 мең. КФУда теш табибына инглиз телендә уку өчен хәтта 468 мең сум сорыйлар. Дәвалау эше буенча 364 мең 104 сум да җитә. Ә урысча уку 183 мең сумга төшә.
КАИда авиатөзелеш юнәле­шенә елына – 190 мең, КХТИда атом-төш энергетикасы, җылы­лык физикасына 180 мең сум акча түләргә кирәк. Аграр университетта урман эшенә укыйм дисәң, 90 мең сумыңны чыгарып саласы. Бу – иң кыйммәт дигән бәяләр.

– Бездә дәвалау эшенә, теш табибына күбрәк чит ил студентлары укый. Шуңа күрә ин­глизчә укытырга булдык. Укуның бер өлешен – КФУда, икенчесен чит ил вузларында дәвам иттерәләр. Студентлар ике диплом ала, – ди Гафуров.
КФУда инглиз теленә өстен­лек бирелүе яхшы анысы. Әмма милли кадрлар әзерләүне дә онытырга ярамый. Гафуров әйтү­енчә, милли кадрлар әзерләү буенча Президентның йөкләмәсе дә бар. “Укытучылар, журналистлар, башка милли белгечләргә дә кагыла бу. Теге яки бу белгечлек буенча ничә кеше кирәклеге турында төгәл мәгълүмат әлегә юк. Шуны күздә тотып эшләя­чәкбез. Хәзерге вакытта бакалавриатта 760тан артык белгеч укый. Ел саен 190лап белгеч әзер­лә­нәчәк”, – ди ул.

Быел ни урыс, ни татар журналистикасына бюджет урыннары бүлеп бирелмәү өчен дә ректорга рәхмәт әйтмәделәр. Шул ук вакытта телевидение хезмәт­кәр­ләрен инглиз һәм кытай теллә­рендә әзерләмәкчеләр. Шулай да максатчан кабул итү буенча татар төркеме булдырылыр дип өмет итәләр. Бу эшне “Яңа Гасыр” каналы башлап җибәргән иде. Хәзер түрәләрдән хәбәр көтәләр.
Югары уку йортларында көн­дәшлек дигән нәрсә дә көчле. Әнә КАИны тәмамлаучылар арасында эшкә урнашу проблемасы да юк, хезмәт хакы да зур. Казан дәүләт архитектура-төзелеш уни­вер­ситеты ректоры Рәшит Низамов белгечләрнең халык­ара стандартларга туры китереп әзер­ләнүен әйтә. “Мәскәүгә дә, Питерга да китәргә кирәкми. Яхшы белем алу өчен үзебездә дә шартлар җитә”, – диде ул. Ректорлар, капкынга эләкмәс өчен, уку йорт­ларының сайтындагы документлар белән яхшылап танышырга киңәш итә.

Фото: http://www.vatantat.ru

http://www.vatantat.ru/