“Тел бетсә, милләт бетә...”

Татарстанның Дәүләт Советы Рәисе урынбасары, ТР Президенты каршындагы Татар телен саклау һәм үстерү мәсьәләләре комиссиясе рәисе Марат Әхмәтов җитди сөйләшүне Татарстан Президенты Р.Миңнехановның “Татарлар: традицияләргә тугрылык, киләчәккә ыша­ныч” дигән стратегик мәкаләсен тел­гә алудан башлады. “Бү­ген нәтиҗәсен үл­чәү­гә салып булмый торган рухи кыймәтләр турында сөйләшәбез. Халкыбызның бай тарихлы, мәгърифәтле бу­луы, мәдәнияте, рухи, милли тради­ция­ләре турында да, шул ук вакытта киләчәкне ничек ышанычлы итү өчен бурычлар бил­геләү һәм­ аның чишү юлла­ры хакында сүз барачак. Нинди юллар алар? Президентыбыз әйтүенчә, ул мәгърифәтне, зыялылыкны даими үстерә белү, милли тәрбия мәсьәләсендә ата-ана­ның роле, телне сак­лау­да укытучының, мәк­тәпнең әһәмияте һәм шушы рухи байлыкны, мәдәни мирасны сак­лау, милли иҗади башлангычларны үстерүне дәвам итү. Һәм республикада булган бөтен төрле дәүләт, хөкүмәт структураларын, иҗти­магый оешмаларны шушы максатка туплау бурычы куела. Милли күтәрешләр булмады түгел, булды. Әмма без аның күзәтеп торучы шаһитләре ге­нә булдык. Мисалга китерерлек шәхси ба­тырлык, татарлык үр­нәге күрсәтә алмадык. Президент безне милләт, тел язмышы мәсьәләсенә битараф булмаска чакыра, үзебездән башка безгә болай да ясин чыгарга теләүчеләр күп,-ди. Әлеге юнәлештә ба­рыбыз тарафыннан да күмәк хезмәт таләп ителә”, - дип телне саклап калуда районнардагы җир­ле хакимиятнең әле­ге юнәлештә актив эшләргә тиешлеген ассызыклап үтте. Комиссия рәисе әйтүенчә, республикабызда яшәү­че 2 миллион 100 мең халыкның 1,5 миллионы үз телендә аралашмый икән. “Тел бетсә, милләт бетә, ул гади халык булып кала. Безгә әти-әниләр белән ты­гыз эшләү, милли мәсьәләдә үзара аң­лашу кирәк. Әмма хакимият дәрәҗәсендә әти-әниләр белән үтем­ле итеп нәтиҗәле аралашканыбыз юк”,– диде Марат Әхмәтов. Комиссия рәисе шулай ук мәгариф өлкәсендә эшләүчеләрне вазифа­га билгеләгәндә алар­ның милли мәсьә­ләләргә карашын игътибарга алуны сорады. Урыннарда мә­га­риф җитәкчеләре, рай­он башлыклары контролендә әти-әни­­ләрне балаларын татар телендә белем һәм тәрбия алуны сайлауга үтемле итеп үгетләп карарга кирәклеген дә әйтеп узды. Мә­четләрдә татарча матур, үтемле итеп сөй­ләүче имамнарны әзер­ләү, аларны укыту, җәмәгать урыннарындагы реклама, элмә такталарының дөрес язылышына игътибар итү буенча да сүз булды. Марат Әхмәтов киңәшмәдә катнашкан һәрбер районның татар теле халәтенә милли мәгариф, мәдәният, милли матбугатның ни­кадәр йогынты ясавын саннар белән анализлап китте. Саба районында, мәсәлән, 23 мәгариф оешмасында 3769 белем алучыларның- 3420се - татар бала­сы, милли белем би­рү мәсьәләсенә 14 мәгариф оешмасында шуларның 1283се генә фәннәрне туган телендә үзләштерә. Татар милләтеннән булган балаларга ана телендә белем бирү белән тәэмин ителеш -8, тәрбия бирү - 38 процентны тәшкил итә. Матбугат активлыгына килгәндә, районда 3 хуҗалыкка бер татар газетасы туры килә, район басмасын 4 йортка берне алдыралар. Мәгариф учреждениеләрендә “Мәгариф”, “Гаилә һәм мәктәп” журналларына язылу буенча активлык бик түбән, 71 учреждениегә ба­ры тик 36 журнал туры килә. Мәдәният учак­ларында да 85 учреждениегә – 50 данә “Казан утлары”, 36 “Мәдәни Җомга” газетасы туры килә, бу бик аз. Саба районында бу мәсьәләдә күпкә эшне активлаштырырга кирәк”, дип комиссия рәисе милли матбугат, шул исәптән район тормышын яктыртып баручы татар телле район газеталарының тиражын үстерүдә җир­­ле хакимиятнең дә өлеше булырга тиешлеген искәртте. Марат Әхмәтов телгә, милләткә хөрмәт уятуда җитәкче кешенең шәхси үрнәге мөһим булуын да әйтте. “Без көчле, белемле халык, шуңа күрә президенттан башлап һәр татар кешесе ана телендә матур итеп, бөтен әдәби тирәнлеге белән сөйләшә белергә ти­еш. Шул ук вакытта рус телендә дә, русларның үзләренә караганда да оста итеп, аларны сокландырырлык итеп аралаша белергә кирәк”-диде.

Автор фотосы