Авыл хуҗалыгы – икътисадны әйдәүче тармак

Районда колхозлар оештырылган елларда ашлыкны менә шулай урганнар.

Колхозлар район оеш­тырылганчы ук барлыкка килә башлаган. Беренчесе Югары Шытсу авылы янын­да төзелә һәм Калатау по­селогы дип йөртелә. Хуҗа­лыкны оештыручы Рәшит Шәрифуллин була. Шул ук елны Шмит (Шәмәрдән-Са­ба юлында урнашкан бу авыл хәзер юк инде) авы­лында бергәләшеп җир эш­кәртү ширкәте төзелә. Шә­вәли Мәрданов җитәкләгән “Ре­волюция” колхозын Мәс­кәүдә дә беләләр. Тиме­ря­зев исемендәге авыл хуҗа­лыгы академиясе галим­нәре Шмитка килеп, сортлы ор­лыклар булдырырга бу­лы­­шалар. Хуҗалыкка рай­он­га беренчеләрдән бу­лып “Фордзон” тракторы кай­та. Районда аерым хужа­лыкларның күмәкләшүе 1930 елның октябренә туры килә. 1930 елның 1 гыйнварына 1154 хуҗалыктан торган 51 колхоз була. Аларның иң эреләре “Кызыл көрәш” (Са­ба), “Буденный”, “Маяк” (Кы­зыл Мишә), “Кызыл сукачы”, “Вахитов” (Иске Ик­шермә), ”Кызыл Партизан”, “Яңа көч” (Иске Мичән), “Кызыл таң” (Тимершык), ”Пушкин” (Миңгәр), ”Эшчән” (Казанчы Бигәнәй), “Тельман”, “Якты юл” (Шекше), “1 Май” (Түбән Шытсу), ”Яңа тормыш” (Кил­де­бәк), “Алга” (Югары Утар) хуҗалыклары. Авылда тор­мыш сыйнфый кар­шы­лыклар шартларында ба­ра. Колхозга ке­рергә теләмәүчеләргә “ку­лак” ярлыгы тагыла. 1931 ел­да районнан 305 ку­лак гаиләсе сөрелә. 1931 ел­ның 15 гыйнварына Саба районында 1154 хуҗалыкны берләштергән 51 колхоз, ә “Кызыл көрәш” колхозында 140 хуҗалык исәпләнә. Рай­онда 48649 гектар җире булган 6446 хуҗалыкка хезмәт күр­сәтергә тиешле машина-трак­тор станциясе (МТС) 1931 елда төзелә. 1935-1937 ел­ларда колхозларда про­дук­­ция җитештерү өчен уңай­­лы шартлар барлыкка ки­­лә, техника арта бара. МТСка 8 “Коммунар” тракторы кай­­та. Механик булып эшлә­гән Басыйр Вәлиевны ху­җалыкның беренче ком­байн­чысы дип тә санарга мөм­кин. Ул колхозчыларны техника серләренә өйрәтү өчен күп көч куя. Басыйр Вәлиев нор­мада каралган 12 гектар уры­нына 17-20 гектар мәйданда ашлык ура. Сугыш елларында “Кызыл көрәш” колхозы фронт­­ны икмәк белән тәэмин итү­гә зур өлеш кертә. 1941 ел­да хуҗалык икегә бүленә, Ка­ганович исемендәге яңа­ колхоз барлыкка килә, аңа 123 гаилә керә.

Саба районы “Үзәк” колхозына кайткан беренче машина.1955 ел. Симет авылы.

Идарә структурасына кил­гәндә, күмәкләшү елларында колхозлар райбашкарма ко­митетлары каршындагы җир бүлекләренә хисап биргән. 1947 елда алар авыл хуҗалыгы бүлекләре итеп үзгәртелә. 1953 елның апрелендә бү­лек­ләр авыл хуҗалыгы һәм хәзерләүләр идарәләренә әйләнә һәм шул ук елның декабрендә бетерелә. Кол­хозлар белән җитәкчелек итү МТСларга тапшырыла. 1958 елда идарәне башкарма комитетлар каршында оеш­тырылган авыл хуҗалыгы инс­пекцияләре үзенә ала. 1961 елда Сабада авыл хуҗалыгы продуктлары сатып алу буенча инспекцияләр оештырыла. Бер ел да үтми, колхоз-совхоз җитештерү район идарәсе һәм, ниһаять, 1962 елда районда авыл хуҗалыгы җитештерү идарәсе булдырыла. Җитәкчесе Хәмзә Хәмидулла улы Галимов була.

Районда сөт җитештерүнең үсеше (тонналарда).

Районның агросәнәгать комплексы хәзерге вакытта 15 авыл хуҗалыгы пред­приятиесен, “Әхмәтов”, “Мө­хәм­мәтшин” хуҗалыкларын, вак крестьян-фермер хуҗа­лык­ларын, Шәмәрдән аш­лык кабул итү пред­прия­тиесе, сөт ком­би­на­тын, ор­лыкчылык инс­пек­­ция­сен, “Сабыагрохим”, “Са­ба­гро”, “Сельхозснаб”, “Аг­ро­­промснаб”, “Агроснаб”, “Җи­­­тен”, “Агроробот”, “Рем­сервис”, “ПМК Мелиорация” җәмгыятьләрен үз эченә ала. Аларда 2600дән ар­тык кеше эшли. Елга ур­та­­ча 3,9 миллиард сум­лык­ авыл хуҗалыгы продук­ция­се җитештерелә. Соң­гы елларда районда тер­­­­лек­челек тармагын меха­ни­­ка­лаштыру буенча киң ко­лачлы эш алып барылды. Чулпыч авылы янында – 2500, Туктар авылында –210 башка исәпләнгән югары технологияле ро­бот­лаш­тырылган терлекчелек комплекслары, заман таләп­ләренә туры китереп, бозау­лар тораклары төзелде, күп кенә объектларга ре­конструкция ясалды. Быел Сабада 10 мең мөгезле эре терлеккә исәпләнгән тер­лек азыгы үзәген эшләтеп җи­бәрү планлаштырыла. Иген­челектә эшләүче техниканы яңарту да кызу темплар бе­лән алып барыла. Соңгы биш елда районга 31 ашлык һәм терлек азыгы җыю комбайны, 12 автомашина, күпләгән за­манча җир эшкәртү тех­ни­касы алынды. Энергия белән тәэмин ителеш һәр 100 гек­тар сөрү җиренә 253,6 ат көче (Республика буенча –171, РФда – 149) тәшкил итә.

Район авыл хуҗалыгы идарәсе җитәкчеләре:

• Атлас Миңхәер улы Булатов (1964-1965 еллар)
• Габделхак Мәүлә улы Мәүлин (1965-1973 еллар)
• Миңнехан Галихан улы Нигъмәтҗанов ( 1973-1985 еллар)
• Илдус Йосыф улы Зәйнетдинов (1985-1990 еллар)
• Мәгъсум Вәли улы Галиуллин (1990-1991 еллар)
• Илдус Ислам улы Талипов (1991-1997 еллар)
• Наил Афзал улы Габдерахманов (1997-1999 еллар)
• Гафур Шәйхулла улы Хәсәншин (1999 елның 18 ноябреннән)